Choroba Fabry’ego

Choroba Fabry’ego (lub Andersona-Fabry’ego)

to lizosomalna choroba spichrzeniowa, dziedziczona recesywnie w sposób sprzężony z płcią, uwarunkowana mutacja w genie GLA. W efekcie tej mutacji dochodzi do niedoboru enzymu alfa-galaktozydazy, odpowiedzialnego za rozkład substancji tłuszczowych, co prowadzi do narządowej kumulacji globotriaozyloceramidu. Choroba Fabry’ego należy do grupy ultrarzadkich mukopolisacharydoz. W jej przebiegu może dochodzić do przełomów obawiających się silnymi atakami rozdzierającego, piekącego bólu dystalnych części kończyn, promieniującego do różnych części ciała. Charakterystyczne są też zaburzenia termoregulacji oraz wydzielania potu, nawet w sytuacjach stresowych. Chorzy giną głównie z powodu przedwczesnego uszkodzenia serca lub mózgu przed 50. rokiem życia. Ze względu na niespecyficzność objawów postawienie właściwej diagnozy może trwać nawet kilkanaście lat.

Jakie są przyczyny choroby Fabry’ego?

Choroba Fabry’ego zalicza się do grona rzadkich lizosomalnych chorób spichrzeniowych. Przyczyną choroby Fabry’ego jest mutacja w genie GLA, która prowadzi do całkowitego lub znacznego ograniczenia aktywności enzymu alfa-galaktozydazy A. W efekcie dochodzi do odkładania globotriaozyloceramidu (GL-3) w komórkach różnych tkanek oraz narządów, ponieważ niedobór enzymu uniemożliwia rozłożenie tego związku. GL-3 gromadzący się w strukturach prowadzi do zaburzenia czynności poszczególnych narządów i powikłań.

Dziedziczenie choroby Fabry’ego jest sprzężone z chromosomem X, dlatego schorzenie częściej pojawia się wśród mężczyzn. Objawy mogą jednak także wystąpić u heterozygotycznych kobiet, a ich nasilenie bywa zróżnicowane. Zazwyczaj do klinicznej manifestacji choroby wśród kobiet dochodzi o kilka lat później niż w przypadku mężczyzn.

Diagnostyka choroby Fabry’ego

Do potwierdzenia diagnozy choroby Fabry’ego u mężczyzn stosuje się ocenę aktywności enzymu alfa-galaktozydazy A w osoczu w leukocytach lub fibroblastach. Gdy dojdzie do stwierdzenia deficytu enzymatycznego, wykonywane są badania genetyczne. Natomiast u kobiet, ze względu na to, że aktywność enzymu alfa-galaktozydazy A może pozostawać w zakresie normy, konieczne jest wykonanie badania genetycznego – mogą one pozostawać nosicielkami wadliwego genu, który jest odpowiedzialny za wystąpienie choroby Fabry’ego.

Objawy choroby Fabry’ego

W chorobie Fabry’ego można wyróżnić występowanie dwóch fenotypów:

• klasyczny – częściej występuje u mężczyzn, u których zauważalny jest brak lub niewielka aktywność enzymatyczna, a objawy pojawiają się w okresie dzieciństwa lub wieku młodzieńczym,
  
• nieklasyczny – symptomy choroby Fabry’ego pojawiają się u chorych w późniejszym wieku, ze względu na mniejszy niedobór enzymu alfa-galaktozydazy A.

Wśród objawów choroby Fabry’ego pojawiających się na etapie młodzieńczym należy wymienić: zaburzenia tolerancji wysokich temperatur, upośledzenie wydzielania potu, hipertermię, parestezje (silny ból części dystalnych kończyn, opisywany często jako palący), bóle brzucha, zaparcia lub biegunki, mdłości i wymioty, zmiany skórne pojawiające się na udach, pośladkach, podbrzuszu w formie czerwono-purpurowej wysypki (angiokeratoma); zmętnienie rogówki, zaćma, postępujące upośledzenie słuchu.

Natomiast w wieku dorosłym obserwuje się takie objawy: jak zaburzenia w strukturach i pracy układu sercowo-naczyniowego (przerost lewej komory serca, zaburzenia rytmu serca oraz przewodzenia) czy uszkodzenia nerek, które początkowo manifestują się poprzez białkomocz i mikroalbuminurię. Pacjenci z chorobą Fabry’ego uskarżają się także na uczucie ciągłego zmęczenia, szumy uszne oraz zawroty głowy. Należy przy tym wspomnieć, że każda osoba z chorobą Fabry’ego może borykać się z innymi dolegliwościami o różnym ich nasileniu.

Zmiany dotyczą także zachowania pacjentów. Doświadczają stanów lękowych, izolacji, depresji, poczucia winy. Wiele z tych objawów pojawia się jeszcze zanim uzyskają rozpoznanie, ponieważ pacjenci z chorobą Fabry’ego, podobnie jak wiele innych osób z chorobami rzadkimi, przez lata mogą nie otrzymywać właściwej diagnozy i tym samym pomocy. To znacząco wpływa nie tylko na ich stan fizyczny (brak odpowiedniego leczenia), ale także psychiczny oraz ogólny dobrostan.

Badania przeprowadzane wśród tej grupy pacjentów wskazują, że ich jakość życia jest o wiele niższa w porównaniu z populacją ogólną.

Choroba Fabry’ego - rokowania

Najczęstsze przyczyny zgonów pacjentów z chorobą Fabry’ego to udar mózgu oraz zawał serca. W stosunku do przeciętnej długości życia osób w populacji, mężczyźni z chorobą Fabry’ego żyją krócej o 15-20 lat, a kobiety o ok. 6-10 lat.

Jak wygląda leczenie choroby Fabry’ego?

Standardem w leczeniu choroby Fabry’ego jest enzymatyczna terapia zastępcza (ETZ) agalzydazą alfa oraz beta. Jednocześnie, biorąc pod uwagę wielonarządowe uszkodzenia, u pacjentów z chorobą Fabry’ego powinny być stosowane terapie wspomagające, których celem jest leczenie powikłań i zapobieganie rozwojowi kolejnych problemów zdrowotnych wynikających z tej choroby.

Enzymatyczna terapia zastępcza może spowalniać postęp choroby i jednocześnie daje pacjentom szansę na aktywność rodzinną, zawodową oraz społeczną. W Polsce od 2019 roku terapia enzymatyczną terapią zastępczą jest objęta refundacją w ramach programu lekowego.

W leczeniu choroby Fabry’ego został zatwierdzony również migalastat. W przeciwieństwie do enzymatycznej terapii zastępczej, aplikowanej drogą dożylną, jest to lek podawany doustnie. Nie wszyscy pacjenci mają możliwość skorzystania z migalastatu – ta forma terapii może być zastosowana tylko u tych chorych, u których występuje specyficzna mutacja, wrażliwa na działanie leku. Taką mutację ma około 35-50% wszystkich pacjentów z chorobą Fabry’ego. Doustne leczenie migalastatem od 2020 roku również jest elementem programu lekowego i obejmuje pacjentów powyżej 16 roku życia z rozpoznaną chorobą Fabry’ego oraz wspominaną mutacją, wrażliwą na działanie tego środka.

Wspomniane już terapie wspomagające w chorobie Fabry’ego uwzględniają: leczenie bólu - przede wszystkim przy pomocy farmakoterapii; działania neuroprotekcyjne (przyjmowanie inhibitorów angiotensyny i antagonistów receptora angiotensyny) oraz stosowanie środków antyarytmicznych. W przypadku zaawansowanych zmian w obrębie układu sercowo-naczyniowego u pacjentów może zostać wszczepiony rozrusznik serca lub kardiowerter-defibrylator. Znaczne uszkodzenia nerek, które pojawiają się u pacjentów z chorobą Fabry’ego wiążą się z koniecznością stosowania dializoterapii czy nawet wykonania transplantacji nerek.

Leczenie choroby Fabry’ego trwa przez całe życie, a im szybciej zostanie wdrożone, tym większe szanse na odsunięcie w czasie i zapobieganie poważnym konsekwencjom choroby.

Częstość występowania choroby Fabry’ego

W Polsce (stan na rok 2018) zdiagnozowano Chorobę Fabry’ego u około 73 osób. Na świecie częstość jej występowania to 1:100 000 a w Polsce 2,5:100 000 osób. Jednak biorąc pod uwagę złożoność objawów choroby Fabry’ego oraz trudności w diagnostyce różnicowej, dane te mogą być niedoszacowane.