Hipofosfatazja

Hipofosfatazja – przyczyny

Hipofosfatazja jest chorobą metaboliczną o podłożu genetycznym, która powstaje w wyniku wrodzonego błędu metabolizmu. Mutacja w genie ALPL powoduje utratę funkcji niespecyficznej tkankowo fosfatazy alkalicznej (TNSALP). Ograniczonej i nieadekwatnej aktywności enzymu, jakim jest fosfataza zasadowa, towarzyszy nieprawidłowa mineralizacja kości oraz zębów. Wynika to z bezpośredniego zaangażowania TNSALP w proces mineralizacji szkieletu, który nie może zachodzić prawidłowo, gdy enzym nie jest w pełni/w ogóle aktywny.

Biorąc pod uwagę okres życia, w którym pojawiają się pierwsze objawy hipofosfatazji, wyróżnia się kilka jej postaci: perinatalną, niemowlęcą, dziecięcą, dorosłych, odontohipofosfatazję i łagodną hipofosfatazję prenatalną.

Diagnostyka hipofosfatazji

Ważnym elementem rozpoznania hipofosfatazji jest wykonanie zarówno badań laboratoryjnych, jak i molekularnych badań genetycznych. Zauważalne jest obniżenie aktywności fosfatazy zasadowej w osoczu i jednoczesne podwyższenie fosfoetanoloaminy (PEA) w moczu, choć nie są to wskaźniki, na podstawie których można od razu stwierdzić występowanie hipofosfatazji.

Często potrzebne jest także wykonanie diagnostyki różnicowej, aby wykluczyć możliwość występowania wrodzonej łamliwości kości czy krzywicy hipofosfatemiczną. Niskie poziomy fosfatazy zasadowej mogą występować również za sprawą działania niektórych leków (glukokortykoidy, zatrucie witaminą D).

Wiadomo jednak, że im niższe wyniki aktywności fosfatazy zasadowej, tym cięższa jest postać choroby. W perinatalnej postaci choroby wykorzystuje się do diagnostyki także badanie USG. Badania rentgenowskie pozwalają również potwierdzić występowanie patologicznych złamań.

Jakie są objawy hipofosfatazji?

Symptomy hipofosfatazji zależne są od okresu życia, w którym się pojawiają, czyli od postaci choroby.

Postać niemowlęca wiąże się z krzywicą, która rozwija się we wczesnych miesiącach i latach życia. W hipofosfatazji dziecięcej natomiast występuje niska gęstość kości, która przekłada się na częste, patologiczne złamania. Dodatkowo mali pacjenci z hipofosfatazją borykają się z krzywicą, która często negatywnie rzutuje na ich wzrost oraz opóźnia naukę chodzenia. Mogą pojawiać się u nich również bóle i obrzęki stawów.

Dorośli z hipofosfatazją wcześnie tracą stałe uzębienie, a także borykają się z często występującymi złamaniami kończyn dolnych (głównie w obrębie śródstopia). Wiąże się to z dolegliwościami bólowymi oraz osłabieniem.

Natomiast odontohipofosfatazja powiązana jest ze zbyt szybkim wyrzynaniem się zębów mlecznych oraz zaawansowaną próchnicą. Ostatnia z wymienionych postaci hipofosfatazji należy do tych najłagodniejszych.

Hipofosfatazja – rokowania

W przypadku dorosłej postaci hipofosfatazji oraz odontohipofosfatazji (postaci obejmującej właściwie wyłącznie problemy z zębami) nie zauważa się wpływu choroby na długość życia pacjenta.

Postać noworodkowa i towarzyszące jej powikłania ze strony układu oddechowego wiążą się z wysokim poziomem śmiertelności (około 50% dzieci umiera ze względu na te powikłania).

Perinatalna postać hipofosfatazji jest tą najbardziej poważną i prawie zawsze śmiertelną – zwykle w ciągu kilku dni do kilku tygodni.

Jak wygląda leczenie hipofosfatazji?

Niemowlęta i dzieci z ciężką postacią hipofosfatazji powinny zostać objęte opieką medyczną, która umożliwiłaby szybkie wykrycie ewentualnych powikłań neurologicznych. W leczeniu bólu i w przypadku syndromu bolesnego obrzęku szpiku kostnego stosowane są niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. naproksen.

W związku z licznymi złamaniami niezbędne jest także otaczanie pacjentów spersonalizowanym leczeniem chirurgicznym, w którym wykorzystuje się pręty lub gwoździe (do zespolenia śródszpikowego). Przy nawracających przeciążeniowych złamań kości zalecane są ortezy stawu skokowego.

Konieczna jest również stała opieka stomatologiczna, ponieważ choroba nie tylko bezpośrednio wpływa na stan uzębienia, ale może w ten sposób rzutować na rozwój mowy dziecka oraz utrudniać odżywianie.

Ze względu na hiperkalcurię, która pojawia się w niemowlęcej postaci hipofosfatazji, konieczna może być terapia z użyciem glikokortykosteroidów i diuretyków pętlowych.

W 2015 roku w UE zatwierdzono lek do długoterminowego stosowania go u pacjentów z hipofosfatazją, która miała swój początek w dzieciństwie. Substancją czynną jest asfotaza alfa, która jest odmianą enzymu ALP – tego, którego aktywność jest obniżona lub całkowicie zahamowana u chorych na hipofosfatazję. W badaniu klinicznym, podczas którego podawano ten lek dzieciom, na wykonanych zdjęciach rentgenowskich zauważono poprawę stanu stawów. Zanotowano również wyższy wzrost u większości dzieci.

Częstość występowania hipofosfatazji

Ciężka postać hipofosfatazji w Europie występuje w częstości 1 na 300 tys. urodzeń. Natomiast jeśli chodzi o hipofosfatazję o łagodniejszym przebiegu, jej występowanie szacowane jest na ok. 1 na 6 tys. przypadków.