Mielofibroza

Mielofibroza (Myelofibrosis)

Mielofibroza, czyli włóknienie szpiku kostnego, jest rzadko występującą nowotworową chorobą hematologiczną. Należy do nowotworów mieloproliferacyjnych BCR-ABL1 ujemnych, czyli nowotworów, w diagnostyce których nie stwierdza się obecności genu BCR-ABL w badaniach molekularnych szpiku kostnego lub krwi obwodowej.

Mielofibroza charakteryzuje się namnażaniem nieprawidłowych prekursorów płytek krwi wydzielających czynniki wzrostu, co pobudza aktywność komórek tkanki łącznej w szpiku kostnym. Proces ten prowadzi do włóknienia kolagenowego oraz retikulinowego szpiku, co w efekcie powoduje wypieranie komórek układu krwiotwórczego i prowadzi do rozwoju niewydolności szpiku, ubywania prawidłowych elementów niezbędnych do produkcji komórek krwi. w bardziej zaawansowanych stadiach włóknienia szpiku występuje obniżona liczba krwinek białych, czerwonych i płytek krwi, czyli pancytopenia, następnie produkcja krwi przenoszona jest do śledziony, i dalej do wątroby – co w efekcie prowadzi do znacznego powiększenia tych narządów. W rozmazie krwi stwierdza się tzw. odczyn leukoerytroblastyczny - obecność wczesnych stadiów rozwojowych komórek krwi: blastów i erytroblastów. Dodatkowo zwiększone uwalnianie czynników wzrostu oraz cząstek białkowych, zwanych cytokinami odpowiada za wystąpienie objawów ogólnych oraz nieprawidłowego rozrostu tkanki kostnej tzw. osteosklerozy.

Jaka jest przyczyna rozwoju mielofibrozy?

Przyczyna rozwoju mielofibrozy jest nieznana, wiadomo jednak, że ważną rolę w jej rozwoju odgrywają mutacje genowe w komórkach macierzystych szpiku kostnego - JAK2, a także mutacje MPL i CALR. Mutacje te sprawiają, że nieprawidłowe komórki w sposób niekontrolowany namnażają się w szpiku kostnym. U poszczególnych chorych stwierdza się jedną z wymienionych mutacji, które mają charakter nabyty. Natomiast nawet u 15% chorych nie stwierdza się żadnej z wymienionych wyżej mutacji. Są to tzw. chorzy "potrójnie negatywni" szczególnie źle rokujący, z większym ryzykiem rozwoju ostrej białaczki szpikowej. Poza nimi w rozwoju choroby ważną rolę odgrywają również czynniki epigenetyczne. W tym przypadku określone, biochemiczne modyfikacje genów warunkują zmienną ekspresję (nasilenie odczytywania) genów.

Diagnoza mielofibrozy

Kluczem do wykrycia mielofibrozy jest przede wszystkim wywiad przeprowadzony przez lekarza, jak i samo badanie pacjenta, szczególnie badanie brzucha. w badaniu palpacyjnym typowa jest splenomegalia, czyli powiększona śledziona i powiększona wątroba. Pacjent z podejrzeniem mielofibrozy powinien być skierowany jak najszybciej do hematologa. Przy podejrzeniu mielofibrozy powinno zlecić się morfologię z badaniem mikroskopowym, a także badanie USG jamy brzusznej oraz badanie szpiku kostnego w kierunku charakterystycznych dla tej choroby mutacji genowych, w tym JAK2 V617F, MPL i CARL, a także badania w kierunku obecności genu BCR-ABL1, które pozwolą wykluczyć przewlekłą białaczkę szpikową. Podstawę rozpoznania stanowi również wynik badania histopatologicznego szpiku kostnego, na podstawie którego lekarz może ocenić jego wygląd, włóknienie oraz stopień jego zaawansowania.

Leczenie mielofibrozy, a stopień zaawansowania choroby

Chorych na mielofibrozę można wyleczyć jedynie przeszczepiając szpik kostny. Nie jest to jednak metoda odpowiednia dla każdego: ze względu na wysoką śmiertelność towarzyszącą okresowi przed i po przeszczepie stosuje się ją w przypadku chorych młodych na zaawansowanym etapie choroby. U pozostałych pacjentów stosowane są leki przedłużające życie, łagodzące objawy choroby i jej skutki.

Dobór sposobu leczenia zależy od etapu choroby, a więc stopnia jej zaawansowania.

w przypadku przedwłóknieniowej fazy choroby konieczne jest przyjmowanie leków normalizujących poziom płytek krwi i białych krwinek w celu uniknięcia zakrzepicy, a także spowolnienie progresji choroby. Pacjentom przepisywane są leki cytostatyczne lub interferon alfa.

U pacjentów z grup ryzyka niskiego stosuje się leczenie zależne od objawów choroby - np. przy niedokrwistości przepisywane są leki androgenowe lub glikokortykosteroidy.

U pacjentów z grupy ryzyka wysokiego stosuje się leczenie objawowe. U pacjentów z tej grupy kwalifikujących się do przeszczepienia szpiku (tzn. osób w wieku poniżej 70 lat bez poważnych chorób przewlekłych) oraz w leczeniu przewlekłym chorych z tej grupy wykorzystywany jest lek zawierający substancję czynną ruksolitynib.

w rzadkich przypadkach u osób ze znacznie powiększoną śledzioną, nie reagujących na leczenie wykorzystuje się również chirurgiczne usunięcie śledziony (splenektomię) lub radioterapię śledziony.

Liczba przypadków

Liczba nowych zachorowań na mielofibrozę w ciągu roku wynosi od 0,5 osoby na 100 000 mieszkańców w krajach Europy Zachodniej, do 1,5 osoby na 100 000 mieszkańców w Stanach Zjednoczonych. Mielofibroza jest chorobą niezależną od płci. Średni wiek w momencie rozpoznania wynosi 65 lat, blisko u około 10% chorych mielofibrozę rozpoznaje się jeszcze przed 45 rokiem życia.