Terminem dysfagia określa się nieprawidłowości dotyczące połykania, które związane są z procesem przyjmowania produktów żywnościowych, ich rozdrabnianiem oraz przesuwaniem z jamy ustnej, przez przełyk, aż do żołądka. Nasilenie dysfagii zależne jest w dużej mierze od powodów pojawienia się u danej osoby tej dysfunkcji.
Dysfagię dzieli się na górną (ustno-gardłową), której podłożem są przede wszystkim choroby neurologiczne oraz dolną (przełykową), wywoływaną głównie schorzeniami układu pokarmowego o charakterze funkcjonalnym lub strukturalnym.
Dysfagię mogą powodować deformacje struktur w obrębie górnego odcinka przewodu pokarmowego czy zakłócenia układu nerwowego o charakterze czynnościowym lub mięśniowym. Wśród młodszych pacjentów z dysfagią (poniżej 60 r. życia) przyczyny problemów są przede wszystkim morfologiczne i strukturalne, a u starszych osób przeważają trudności z połykaniem wynikające z zaburzeń neurologicznych lub te będące efektem schorzeń onkologicznych albo ich leczenia.
Neurologiczne przyczyny dysfagii:
Dysfagia o podłożu strukturalnym spowodowana jest:
Można wymienić również inne przyczyny dysfagii, głównie powiązane z przyjmowaniem niektórych typów leków, np. opioidów, leków zwiotczających, anksjolityków.
Zaburzenia strukturalne (zwężenia przełyku):
Zaburzenia motoryki (czynnościowe):
Inne przyczyny dysfagii przełykowej: choroby układowe tkanki łącznej (np. twardzina układowa, toczeń rumieniowaty układowy), cukrzyca, dysfagia polekowa, ucisk przez sąsiednie narządy spowodowany powiększeniem niektórych ze struktur, stany po zabiegach torako- i kardiochirurgicznych, długotrwała pozycja leżąca u pacjentów z chorobami w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.
W zależności od typu dysfagii, symptomy tego problemu różnią się między sobą.
Dysfagia ustna wiąże się z/ze:
W dysfagii gardłowej zauważalne są takie objawy jak:
Do wymienionych objawów należy również dołączyć kaszel pojawiający się w trakcie posiłków, krztuszenie się oraz zwracanie pokarmu do nosogardzieli.
W przypadku dysfagii przełykowej przede wszystkim pojawia się uczucie zatrzymywania kęsa pokarmowego, które może wiązać się z dyskomfortem czy nawet bólem w okolicy przełyku.
Pierwszym elementem, od którego często rozpoczyna się diagnostyka dysfagii, jest wywiad lekarski, w którym pacjent sygnalizuje objawy wskazujące na możliwość występowania dysfagii. Zależnie od jej typu, może być ona obiektem zainteresowania różnych specjalistów. W dysfagii ustno-gardłowej często to laryngolog sprawdza, czy w obrębie danych struktur zauważalne są cechy wskazujące na możliwość zalegania pokarmu.
W diagnostyce dysfagii mogą zostać wykorzystane takie metody jak: wideofluoroskopia, fiberoendoskopia przeznosowa (badanie FESS), badania ultrasonograficzne, manometria (w dysfagii fazy gardłowej) czy scyntygrafia, która umożliwia analizę czasu przejścia pokarmów i ich ewentualnego wstrzymywania. W przypadku podejrzenia refluksu żołądkowo-jelitowego często wykonywana jest pH-metria oraz manometria przełykowa.
Dysfagia niewątpliwie negatywnie wpływa na jakość życia pacjentów, a także na ich ogólny stan zdrowia. Powiązane jest to m.in. z wyższym ryzykiem aspiracji treści pokarmowych oraz wydzielin i wystąpieniem aspiracyjnego zapalenia płuc. Za sprawą dysfagii przyjmowanie płynów oraz pokarmów jest utrudnione, co może prowadzić do niedożywienia ilościowego i jakościowego pacjenta.
Celem terapii jest przede wszystkim zapobieganie powikłaniom dysfagii oraz zmniejszenie nasilenia dolegliwości. Postępowanie zależne jest od stopnia nasilenia problemu. Często podejmowane są zabiegi adaptacyjne, polegające na zmianie struktury przyjmowanych pokarmów, zwracania uwagę na temperaturę posiłków oraz ich sposób przyprawienia. Przydatna jest wówczas współpraca z dietetykiem, który nie tylko zwróci uwagę na to, jakie pokarmy mogą nasilać problem, ale również jak komponować dietę, by pozostawała odżywcza.
Gdy przyczyną dysfagii jest kserostomia (suchość w jamie ustnej, która występuje np. w zespole Sjörgena), konieczne jest nawilżanie śluzówki jamy ustnej poprzez stosowanie preparatów sztucznej śliny. Pomocne może być również ssanie kostek lodu, zamrożonych kawałków owoców i unikanie substancji dodatkowo wysuszających czy drażniących śluzówkę, np. kawy i papierosów.
Zmiana postawy ciała – odpowiednie ułożenie głowy względem ciała podczas posiłku – także jest elementem wspomagającym radzenie sobie z objawami dysfagii. U części pacjentów konieczna może być rehabilitacja polegająca na ćwiczeniach angażujących mięśnie warg, języka, żuchwy oraz krtani.W niektórych przypadkach, aby zapobiegać zachłystywaniu się pacjenta śliną czy pokarmami, niezbędne jest postępowanie chirurgiczne.
Farmakologia stosowana jest przede wszystkim w terapii refluksu żołądkowo-jelitowego i zaburzeń motoryki przełyku oraz jego napięcia.
W populacji z dysfagią boryka się ok. 7% osób, natomiast wraz z wiekiem zwiększa się odsetek ludzi mających ten problem i wśród osób starszych dotyczy już nawet 30-40% populacji. Częściowo wynika to z procesów starzenia, które mogą upośledzać proces połykania, takich jak: spadek wrażliwości receptorów czuciowych w jamie ustnej i gardle, niższa elastyczność tkanki łącznej szyi czy ograniczenie produkcji śliny.
Od ponad pół roku towarzyszą Ci
niepokojące dolegliwości,
do tej pory niewyjaśnione?
Ty lub Twój lekarz
podejrzewacie
chorobę rzadką?
Szukasz właściwego
specjalisty lub ośrodka?
Wypełnij kwestionariusz
internetowy, a my
postaramy się pomóc!
Wypełnij kwestionariusz
internetowy, a my
postaramy się pomóc!
Zapoznaj się z zakładką
"Najczęściej zadawane pytania"