Zawał oznacza martwicę narządu lub tkanki wywołaną niedokrwieniem. Zawał serca to stan, w którym do mięśnia sercowego nie dopływa tętnicami wieńcowymi wystarczająca ilość krwi, co powoduje jego martwicę. Początkowo, w wyniku niedokrwienia, komórki mięśnia sercowego (kardiomiocyty) przestają się prawidłowo kurczyć, a następnie rozpadają się, w wyniku czego znajdujące się w nich substancje przedostają się do krwi. Przykładem takiej substancji jest troponina, którą wykrywa się we krwi pacjenta z zawałem serca. W miejsce martwych kardiomiocytów z czasem pojawia się blizna.
Istnieje kilka rodzajów zawału serca, które określa się także mianem ostrych zespołów wieńcowych (OZW). Na podstawie zapisu badania EKG wyróżnia się:
Najczęściej zawał serca z uniesieniem odcinka ST (STEMI) występuje między godz. 6.00 rano a 12.00 w południe. U około 1 na 10 osób zawał serca STEMI nie powoduje wyraźnych objawów, a rozpoznanie ustala się dopiero po upływie kilku dni lub tygodni, a nawet miesięcy – na podstawie EKG i badań obrazowych.
Najczęściej jest skutkiem pęknięcia blaszki miażdżycowej w tętnicy wieńcowej, która doprowadza krew do serca. Gdy blaszka pęka, tworzy się wokół niej skrzeplina, która zamyka naczynie wieńcowe i całkowicie blokuje napływ krwi do mięśnia sercowego.
Rzadziej zawał może być konsekwencją niedokrwienia mięśnia sercowego w następstwie dysproporcji między zaopatrzeniem a zapotrzebowaniem mięśnia sercowego na tlen, wywołanej m.in. arytmią (zaburzenia rytmu serca), nadciśnieniem tętniczym, hipotensją (zmniejszonym ciśnieniem tętniczym), niedokrwistością, skurczem tętnicy wieńcowej, rozwarstwieniem ściany tętnicy wieńcowej.
Zdarza się, że do zawału serca dochodzi, choć blaszka miażdżycowa nie pęka, ale rosnąc przez długi czas, doprowadza do dużego zwężenia naczynia.
Im dłużej tętnica jest zamknięta, tym większy obszar mięśnia sercowego umiera, dlatego im wcześniej rozpocznie się leczenie mające na celu otwarcie tętnicy wieńcowej, tym większa szansa na uratowanie mięśnia sercowego. Zwykle po 3–6 godzinach umiera cały obszar mięśnia sercowego i wówczas zmiany te są nieodwracalne, mimo zastosowania nowoczesnych metod leczenia.
Głównym objawem zawału serca jest ból w klatce piersiowej:
Ponadto mogą wystąpić: duszność, osłabienie, zawroty głowy, omdlenie, kołatanie serca, ból w górnej części brzucha na środku lub po prawej stronie, z towarzyszącymi nudnościami, a nawet wymiotami, niepokój lub lęk. Mogą wystąpić także niecharakterystyczne objawy, takie jak stan podgorączkowy , bladość, poty i przyspieszenie rytmu serca i tętna, a rzadziej zwolnienie rytmu serca.
Jeśli ból w klatce piersiowej utrzymuje się ponad 5 minut i nie ustępuje po odpoczynku lub przyjęciu pod język nitrogliceryny (dotyczy pacjentów, którym lekarz uprzednio zapisał ten lek), należy niezwłocznie zadzwonić pod numer telefonu ratunkowego.
Im wcześniej rozpocznie się leczenie zawału, tym więcej mięśnia sercowego można uratować. Najlepsze rokowanie dotyczy pacjentów, u których leczenie rozpoczęto w ciągu pierwszej godziny od wystąpienia objawów. Jest to tzw. złota godzina. Niestety, wiele osób opóźnia wdrożenie odpowiedniego leczenia takimi niepotrzebnymi czynnościami, jak leczenie się na własną rękę, dzwonienie do rodziny, znajomych czy lekarza rodzinnego. Jedynym bezpiecznym środkiem transportu osoby z podejrzeniem zawału serca jest karetka pogotowia, ponieważ już podczas drogi do szpitala można rozpocząć leczenie.
Częstość występowania ostrych zespołów wieńcowych w Polsce szacuje się na ponad 100 000 przypadków rocznie. Zapadalność na OZW wynosiła w Polsce w 2018 r. 2997 na milion.
Od ponad pół roku towarzyszą Ci
niepokojące dolegliwości,
do tej pory niewyjaśnione?
Ty lub Twój lekarz
podejrzewacie
chorobę rzadką?
Szukasz właściwego
specjalisty lub ośrodka?
Wypełnij kwestionariusz
internetowy, a my
postaramy się pomóc!
Wypełnij kwestionariusz
internetowy, a my
postaramy się pomóc!
Zapoznaj się z zakładką
"Najczęściej zadawane pytania"